Albatros: dS 20180619 Le vénérable V

BARBET SCHROEDER MAAKT DOCUMENTAIRE OVER ASHIN WIRATHU EN DE HAAT TEGEN DE ROHINGYA

De monnik die een heel volk wou uitmoorden

Hoe ontstaat een genocide? Een film van Barbet Schroeder vindt een antwoord in Myanmar, waar een boeddhistische monnik het volk aanzette tot moslimhaat en geweld.

VAN ONZE MEDEWERKER JEROEN STRUYS

BRUSSEL Boeddhistische massamoordenaars: een contradictio in terminis? Niet in Myanmar, waar de voorbije jaren boeddhistische monniken de aanstokers waren van een genocide op de islamitische Rohingya-minderheid, door de VS en VN bestempeld als etnische zuivering. Het resultaat: meer dan tienduizend doden en bijna 690.000 mensen op de vlucht.

Hoe deze genocide voor het oog van de wereld ontstond, wordt duidelijk in Le vénérable W., een onthutsende, soms ronduit hallucinante documentaire van regisseur Barbet Schroeder. De Iraans-Zwitserse regisseur is een veteraan van vele slagvelden. Hij begon zijn carrière schouder aan schouder met Jean-Luc Godard en de Nouvelle Vague, maar verkaste in de jaren 80 naar Hollywood, waar hij Charles Bukowski om een scenario vroeg voor Barfly, met Mickey Rourke en Faye Dunaway. Met Le vénérable W. besluit hij zijn ‘Trilogie van het Kwaad’, die hij in 1974 begon met het controversiële Général Idi Amin Dada: Autoportrait.

Fan van Le Pen

In april 2016 trok hij naar Myanmar om er te spreken met Ashin Wirathu, door Times bestempeld als ‘Het gezicht van de boeddhistische terreur’.

In de film doet Wirathu met plezier zijn rassentheorie en moslimhaat uit de doeken. Videobeelden bewijzen wat hij schoorvoetend ontkent: dat op zijn aangeven moslims levend in brand gestoken werden, vermoord en uit hun huizen verdreven.

‘Ik was met mijn filmploeg clandestien het land binnengegaan met een toeristenvisum’, vertelt de 76-jarige Schroeder in de Brusselse Bozar, waar zijn film getoond wordt. ‘Maar tegenover Wirathu zijn we altijd eerlijk geweest over onze intenties. Dat was ook geen probleem. Toen hij hoorde dat we uit Frankrijk kwamen, outte hij zich meteen als fan van Marine Le Pen. Hij is een gretig internetgebruiker en hij bleek goed op de hoogte te zijn van gelijkgezinden over de hele wereld. Nu heeft hij zelfs een medestander tot in het Witte Huis. Trumps taal over migranten geeft aan figuren als Wirathu de moed om nog straffer uit de hoek te komen.’

Wirathu’s waarschuwingen tegen de groeiende islam bevat echo’s van Europees extreemrechts. Schroeder trekt in de film ook een parallel met Europa. Zo vermeldt hij dat Belgen en Fransen overschatten hoeveel moslims er in hun land wonen. ‘Je merkt dat er in Europa een gelijkaardige voedingsbodem voor moslimhaat is. Slimme mensen kunnen daar handig gebruik van maken om bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten.’

Barbet Schroeder (Frédéric Dugit (c) Belga)

Wirathu blijkt een meester te zijn in het bespelen van zijn publiek, dat in groten getale opdaagt voor zijn redevoeringen vol hate speech. Eerst voerde hij propaganda met stickers, later met dvd’s en sinds enkele jaren via Facebook. ‘Facebook heeft de vonk voor de genocide doen overslaan. Alleen zo konden Wirathu’s waanzinnige ideeën zich zo snel verspreiden.’ Het sociale medium kreeg daar kritiek voor, tot het enkele maanden geleden Wirathu’s account van het net haalde.

Jarenlang opgebouwde haat

Een grote verantwoordelijkheid ligt ook bij Aung San Suu Kyi, de regeringsleider van Myamar die een Nobelprijs voor de Vrede op de kast heeft staan, zegt Schroeder. ‘Zij heeft nooit aangezet tot genocide, maar ze heeft het geweld ook nooit veroordeeld. Dat gaf de boeddhisten en het leger vrij spel. Dat heet medeplichtigheid. Op dit moment is het geweld tegen de Rohingya schijnbaar gaan liggen. Het grootste probleem voor hen is nu: waarheen? En ook: wat zal er gebeuren bij de volgende verkiezingen? De kans is groot dat de generaal die de genocide leidde, zelf kandidaat is en wint.’

De film toont hoe de genocide jarenlang werd voorbereid. De antipathie tegen de Rohingya leefde al lang in het land. Wirathu speelde erop in vanaf de eeuwwisseling en wist de haat tegen de Rohingya om te buigen tot een haat tegen moslims in het algemeen.

Dat Schroeder zo gefascineerd is door het kwaad, komt door zijn moeder. ‘Zij was een Duitse, die in 1936 haar thuisland heeft ontvlucht, ook al was ze niet joods. Toen ze vernam wat er allemaal in haar geboorteland gebeurde, besloot ze om nooit meer Duits te spreken. Ik heb dus nooit mijn moedertaal leren spreken.’

Heeft hij zijn film aan Wirathu durven te tonen? ‘Natuurlijk. Hij was er trots op.’