MECHELEN‘De N-VA probeert de Antwerpse problemen naar Mechelen te importeren, ik wil de Mechelse oplossingen exporteren naar de rest van Vlaanderen.’ Met zijn pamflet De strijd om de stad wil burgemeester Bart Somers (Open VLD) een ‘krachtig antwoord’ bieden op de herauten die het humanisme in onze samenleving van binnenuit bedreigen. ‘Angst leidt ons naar een doodlopende straat. Met populistische oplossingen beschermen we onze veiligheid noch onze waarden of identiteit. Integendeel, de populisten verkwanselen onze vrijheid.’
U ziet een nieuwe politieke breuklijn, de strijd tussen hoop en angst.
Somers: ‘Door angst te creëren, verdelen populisten de samenleving. Op een orwelliaanse manier (in 1984 voert het ministerie van Vrede alleen oorlog, red.) halen ze de fundamenten ervan onderuit. Zij beweren onze waarden te verdedigen, in werkelijkheid breken ze die af. Een fraai voorbeeld daarvan is hoe N-VA-fractieleider Peter De Roover de vrijheid van meningsuiting wilde inperken om die te garanderen.’
‘Populisten bepalen wat iemand moet doen om een goede Vlaming te zijn. Zij verplichten iedereen om zich te conformeren aan een norm. Mijn identiteit is net gestoeld op de vrijheid om zelf te bepalen wie ik ben. Dat vertrekt van het inzicht dat ik verschillende identiteiten heb. Zodra iemand dat reduceert tot een enkele identiteit, ben ik de gevangene van degene die de definitie opstelt. Dan houden we slechts goede en slechte Vlamingen over.’
Maakt dat de discussie over de dubbele nationaliteit bij Belgische Turken irrelevant?
‘25 kilometer boven Mechelen hekelt iemand mijn aan- pak. De N-VA pro- beert mijn model onderuit te halen’
(Haalt de schouders op) ‘Om te beginnen raakt niemand van die dubbele nationaliteit af, de Turkse overheid bepaalt dat. Soms verzandt die discussie in idiotie. Mijn twee neefjes wonen in de buurt van Nice. Hun ouders trokken twintig jaar geleden naar Frankrijk, het Frans werd uiteindelijk de thuistaal. Toch supporteren ze voor de Rode Duivels, hangt er een Belgische driekleur. Volgens de populisten moeten ze les Blues aanmoedigen.’
Schijngeborgenheid
In Borgerhout hangen Belgische en Marokkaanse vlaggen naast elkaar.
‘In Mechelen ook hier en daar. Ik hoop dat die mensen trots zijn op hun roots. Die mogen ze niet verloochenen. Zoals die Vlaamse afstammelingen in Detroit, terwijl ze ondertussen geen woord Nederlands meer spreken, trots zijn op hun afkomst.’
‘Als we iedereen de kans geven om volwaardig deel te zijn van de Belgische realiteit, dan wordt het veel makkelijker om bruggen te slaan. De stad speelt daar in het voordeel. Voor een natie zijn we elkaars gelijken, in de stad ontmoeten we de ander. De natie blijft georiënteerd op het verleden, de stad geeft de toekomst vorm. Mensen voelen zich eerst inwoner van een stad.’
Populisten brengen een attractief verhaal, ze beloven geborgenheid.
‘Ik zie geëmancipeerde vrouwen met een hoofddoek. Maar ik zie ook uiterst dociele Vlaamse vrouwen’
‘Schijngeborgenheid. Zij gebruiken het veiligheidsbeleid om groepen te stigmatiseren, ze suggereren dat crimineel gedrag sociologisch of cultureel is ingebed. Dat creëert de context voor meer onveiligheid.’
‘Wie vertrekt van het idee hard-harder-hardst, zet eigenlijk diverse groepen tegen elkaar op. We moeten mensen mobiliseren voor onze samenleving, voordat de extremisten hen kunnen mobiliseren.’
U vergelijkt de populisten met ‘westerse salafisten’.
‘Zeker. Je hoort het dikwijls in het parlement: “Diversiteit is geen enkel probleem, maar we gaan niks prijsgeven van onze way of life. We geven onze tradities en gebruiken niet op.” Dat klinkt net als de salafisten, die vinden dat moslims moeten leven zoals in de 7de eeuw, toen Mohammed leefde, en dat alles erna godslastering is.’
‘Ik ken de afgrond waar we naartoe kunnen wandelen, ik ken de duistere avonturen. Ik weet hoe identitair denken leidt tot bijziendheid’
‘Stel dat die westerse salafisten hier vijftig jaar geleden de macht hadden. Waar stonden we dan met holebirechten of de emancipatie van de vrouw? Wat met senioren, mensen met een beperking? Telkens opnieuw pleitten mensen voor verandering omdat onze tradities niet strookten met fundamentele waarden. Voortschrijdend inzicht moet er zijn.’
Hebben ze dan geen gelijk een ‘soumission’ te vrezen?
‘Westerse salafisten spreken voortdurend over soumission. Vielen wij ten prooi aan een soumission toen we vrouwen stemrecht gaven, toen we het Nederlands erkenden als officiële taal, toen we het homohuwelijk legaliseerden? Migranten van de tweede en derde generatie zijn hier geboren, spreken Nederlands, velen hebben geen probleem met onze waarden. Maar ook zij hebben recht op een bepaalde manier van begraven of op halalvlees.’
‘Ik erger me aan het gemakkelijkheidsdiscours. “Zij moeten worden zoals wij. Zij moeten maar een inspanning doen.” Maar aan de norm van assimilatie kunnen ze nooit voldoen, ze kunnen nooit van kleur veranderen. Ook wij moeten inspanningen doen om ons te integreren met een nieuwe realiteit.’
Duistere avonturen
Wat zegt u tegen burgers die geïntimideerd raken door de groeiende aanwezigheid van hoofddoeken in het straatbeeld?
‘Van een gewone hoofddoek maak ik geen probleem. De vaders van de verlichting draaien zich om in hun graf mochten ze horen dat we met kledingadvies bezig zijn. Wel ben ik bekommerd om dat groepsdenken. We moeten ophouden mensen tot een onderdeel van een bepaalde groep te reduceren. Groepsdenken maakt onze samenleving kapot.’
‘Door het opportunistische gebrul zien we de nuance niet meer. We moeten af van het idee dat moslims voorgeprogrammeerde robots zijn. Dat verhaal hebben we in de geschiedenis zo dikwijls gehoord. Het dehumaniseert mensen. Ik zie een grote verscheidenheid. Ik zie ook geëmancipeerde vrouwen met een hoofddoek. Maar ik zie ook uiterst dociele Vlaamse vrouwen.’
Het boek van Sam Van Rooy (Vlaams Belang) is gebaseerd op de gedachte dat een voorhoede Europa volledig wil islamiseren.
(Misprijzend) ‘Hij moet alleen nog de moslimvariant van de protocollen van de wijzen van Sion (een fictief verslag van joodse leiders die samenspanden om de christelijke wereld omver te werpen, red.) vinden. Begin 1900 fabriceerde de Russische geheime dienst die protocollen om de pogroms tegen de Joden te legitimeren.’
‘Mechelen heeft een Dossinkazerne, de vertrekplaats voor de Joden om naar Duitsland te worden gedeporteerd. Ik draag een geschiedenis mee waarbij mijn familie tijdens de jaren 30 werd meegesleurd in een extremistisch ideeëngoed. Polarisatie weerspiegelt slechts een tijdelijk gevoel van meerderwaardigheid. In werkelijkheid gooien we alles weg waar de westerse waarden voor staan.’
Is dit een afrekening met uw roots?
‘Integendeel, dit boekje is juist ingegeven door mijn Vlaams-nationale wortels (Somers stapte in 1990 van de Volksunie over naar de Open VLD, red.). Ik ken de afgrond waar we naartoe kunnen wandelen, ik ken de duistere avonturen. Ik weet hoe identitair denken leidt tot bijziendheid. Dit tijdsgewricht heeft nood aan mensen die opkomen voor een uitgesproken mening. Veel mensen zijn al die negatieve verhalen ook beu.’
Uw boek noemt de N-VA noch Bart De Wever bij naam.
‘Goh, dit boek is niet als een afrekening geschreven, het reflecteert in de eerste plaats de kern van mijn politieke actie. Elke partij heeft een bandbreedte. Ik ben ervan overtuigd dat er ook binnen de N-VA mensen actief zijn die zich herkennen in mijn verhaal. Ik heb een groot respect voor Vlaams-nationalisten die hun engagement aan humanisme koppelen.’
‘Ik blijf op mijn hoede. De N-VA probeert mijn model onderuit te halen. Vijfentwintig kilometer boven Mechelen hekelt iemand mijn aanpak. Die staat haaks op het sombere en negatieve verhaal dat in de Scheldestad wordt verteld. Bart De Wever zou niets liever hebben dan dat ik struikel. Enkele weken geleden zag ik hier een N-VA-bus passeren. Ik dacht: gaat het hier over Antwerpen of over Mechelen?’
Bart Somers, De strijd om de stad, Houtekiet, Antwerpen, 96 blz., 17,99 euro
